Ngày 14/2/1990, Voyager 1 thực hiện một nhiệm vụ tưởng chừng như đơn giản: quay camera trở lại để chụp ảnh Trái Đất. Nhưng chính khoảnh khắc đó đã tạo ra một trong những bức ảnh mang tính biểu tượng nhất trong lịch sử thiên văn học – một hình ảnh khiến nhân loại phải dừng lại và suy ngẫm về vị trí của mình trong vũ trụ.
Từ khoảng cách 6 tỷ km, Trái Đất hiện lên như một chấm nhỏ mờ nhạt, lơ lửng giữa khoảng không đen kịt. Không có đường biên giới, không có thành phố rực sáng, không có dấu vết của những nền văn minh. Chỉ là một điểm sáng mong manh, vô định giữa một vùng tối rộng lớn. Bức ảnh ấy, sau này được Carl Sagan đặt tên là “Pale Blue Dot”, không chỉ là một thành tựu công nghệ mà còn là một bài học sâu sắc về sự nhỏ bé của con người trước vũ trụ bao la.
Trái Đất là 1 chấm nhỏ mờ nhạt, nằm ở góc phải của ảnh ở khoảng cách 6 tỷ km.
Carl Sagan, nhà thiên văn học, tác giả và người dẫn chương trình khoa học nổi tiếng “Cosmos”, là người đã đấu tranh để bức ảnh này được chụp. Ý tưởng của ông không được NASA chấp nhận ngay lập tức. Các nhà khoa học lo ngại ánh sáng mạnh từ Mặt Trời có thể làm hỏng hệ thống camera của Voyager 1, và khi đó, việc chụp ảnh Trái Đất từ khoảng cách xa chưa được xem là ưu tiên. Sau nhiều năm kiên trì, Sagan cuối cùng đã thuyết phục được NASA thực hiện cú quay đầu lịch sử này.
Việc chụp ảnh không chỉ là một thao tác đơn giản. Voyager 1 mất ba tháng để gửi từng pixel về Trái Đất, nơi các nhà khoa học ghép chúng lại để tạo ra một bức ảnh hoàn chỉnh. Kết quả là một khung hình không hào nhoáng, không tráng lệ, nhưng chứa đựng một thông điệp mạnh mẽ. Trái Đất, cái nôi của toàn bộ lịch sử loài người, chỉ là một hạt bụi nhỏ bé trôi nổi trong vũ trụ.
Trong cuốn sách Pale Blue Dot xuất bản năm 1994, Sagan viết:
“Hãy nhìn lại chấm nhỏ ấy. Đó chính là nhà của chúng ta. Đó là tất cả những ai bạn yêu thương, tất cả những ai bạn biết, tất cả những ai từng tồn tại, đã sống cả cuộc đời họ trên đó.”
Ông nhấn mạnh rằng trong khoảng không vô tận của vũ trụ, những biên giới, những cuộc chiến tranh, những tham vọng quyền lực của con người bỗng trở nên vô nghĩa. Mọi nhà vua, mọi vị tướng, mọi kẻ độc tài, mọi con người bình thường, mọi hy vọng và nỗi đau của nhân loại, tất cả đều gói gọn trong một chấm sáng nhỏ bé ấy.
Ba mươi lăm năm sau, Voyager 1 đã tiến xa hơn bốn lần khoảng cách so với thời điểm chụp bức ảnh. Hiện nay, con tàu này đã cách Trái Đất hơn 25 tỷ km, tiếp tục hành trình vào không gian liên sao, mang theo những thông điệp từ loài người trên chiếc đĩa vàng nổi tiếng. Nhưng dù công nghệ có tiến xa đến đâu, dù con người đã phát hiện ra hơn 5.000 ngoại hành tinh, lời cảnh báo của Sagan vẫn còn nguyên giá trị.
Trái Đất vẫn là thế giới duy nhất mà con người biết có sự sống. Dù các tỷ phú công nghệ liên tục nói về viễn cảnh định cư trên sao Hỏa, thực tế là nhân loại chưa sẵn sàng để rời bỏ hành tinh này. Việc sinh sống trên một hành tinh xa lạ không chỉ đơn giản là chuyện phóng một con tàu vũ trụ. Đó còn là việc duy trì sự sống trong một môi trường khắc nghiệt, nơi mà không khí, nước, hay đất đai đều không có sẵn.
Năm 2020, NASA công bố phiên bản cải tiến của bức ảnh Pale Blue Dot với công nghệ xử lý ảnh hiện đại hơn, nhưng thông điệp đằng sau nó vẫn không thay đổi. Trái Đất vẫn là hành tinh duy nhất mà con người có thể gọi là nhà. Những vấn đề mà nhân loại đang đối mặt – biến đổi khí hậu, xung đột, sự cạn kiệt tài nguyên – vẫn chưa có lời giải quyết dứt khoát.
Ngày Valentine năm nay, Voyager 1 tiếp tục hành trình cô đơn của nó, trôi dạt trong khoảng không vũ trụ lạnh lẽo, xa cách với thế giới mà nó từng ghi lại. Nhưng dù cách xa hàng tỷ km, con tàu vẫn để lại một di sản không thể xóa nhòa: một góc nhìn khiến nhân loại nhận ra sự mong manh của chính mình, và một lời nhắc nhở rằng Trái Đất vẫn là nơi duy nhất mà chúng ta có thể gọi là nhà.
