Các nhà khoa học mới đây đã đưa ra một cảnh báo đáng lo ngại về khả năng lỗ đen siêu lớn ở trung tâm Dải Ngân hà – Nhân Mã A* (Sgr A*) – có thể được kích hoạt và phóng ra một tia phản lực vô tuyến khổng lồ.
Nếu điều này xảy ra, nó có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với sự ổn định của thiên hà cũng như hệ Mặt Trời của chúng ta. Một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng không chỉ các thiên hà hình elip mới có thể tạo ra những tia phản lực mạnh mẽ mà ngay cả một thiên hà xoắn ốc cũng có thể trải qua quá trình này.
Điều này có thể đồng nghĩa với việc Dải Ngân hà không nằm ngoài nguy cơ đối mặt với một sự kiện tương tự trong tương lai.
Trong vũ trụ, nhiều lỗ đen siêu lớn nằm tại trung tâm các thiên hà có thể tạo ra các luồng hạt tích điện khổng lồ, di chuyển với tốc độ gần bằng tốc độ ánh sáng. Những tia phản lực này chứa đựng một lượng năng lượng vô cùng lớn và có thể ảnh hưởng đáng kể đến số phận của thiên hà chủ.
Trước đây, các nhà khoa học chủ yếu quan sát hiện tượng này ở các thiên hà hình elip, nhưng nghiên cứu mới đây đã xác nhận sự tồn tại của một tia phản lực vô tuyến dài tới 6 triệu năm ánh sáng từ một thiên hà xoắn ốc khổng lồ có tên 2MASX J23453268−0449256.
Thiên hà này lớn hơn Dải Ngân hà khoảng ba lần và chứa một lỗ đen siêu lớn có khối lượng lên tới hàng tỷ lần khối lượng Mặt Trời . Đáng chú ý, luồng phản lực khổng lồ phát ra từ lỗ đen của nó đã ngăn cản quá trình hình thành sao mới, dù xung quanh thiên hà này vẫn tồn tại rất nhiều vật liệu có khả năng tạo ra các ngôi sao.
Các nhà khoa học phát hiện rằng thiên hà được bao quanh bởi một quầng khí nóng phát ra tia X, và khi quầng khí này dần nguội đi, tia phản lực của lỗ đen hoạt động như một “nồi nấu chảy vũ trụ”, ngăn không cho các ngôi sao mới ra đời.
Vậy, điều này có ý nghĩa gì đối với Dải Ngân hà? Trung tâm thiên hà của chúng ta cũng chứa một lỗ đen siêu lớn, Nhân Mã A*, với khối lượng gấp khoảng 4 triệu lần Mặt Trời . Hiện tại, lỗ đen này đang trong trạng thái “ngủ yên” và không phát ra bất kỳ tia phản lực nào.
Tuy nhiên, nếu một ngày nào đó, Sgr A* nuốt chửng một ngôi sao, một thiên hà lùn hoặc một đám mây khí lớn, nó có thể thức giấc và giải phóng những tia phản lực khổng lồ, tương tự như những gì đã xảy ra với các thiên hà khác trong quá khứ.
Trên thực tế, các nhà khoa học đã từng quan sát thấy những ngôi sao bị xé nát khi tiến gần đến lỗ đen siêu lớn trong các thiên hà khác, tạo ra các luồng tia phản lực vô cùng mạnh mẽ.
Nếu điều này xảy ra ở Dải Ngân hà, hậu quả có thể rất khó lường. Các nhà khoa học đưa ra ba kịch bản có thể xảy ra.
Trường hợp đầu tiên là tia phản lực của Sgr A* có thể làm thay đổi cách khí, bụi và các vật chất khác tương tác trong thiên hà, ảnh hưởng đến tốc độ hình thành sao ở một số khu vực nhất định.
Trường hợp thứ hai là sự gia tăng đột biến của bức xạ có thể gây ra đột biến gen hàng loạt trên Trái Đất , làm tăng nguy cơ tuyệt chủng đối với các loài sinh vật không thể thích nghi. Tuy nhiên, kịch bản nguy hiểm nhất là các tia phản lực này có thể phá hủy hoàn toàn bầu khí quyển của các hành tinh trong khu vực ảnh hưởng.
Đối với Trái Đất , điều này có thể dẫn đến sự suy giảm tầng ôzôn nghiêm trọng, khiến bức xạ vũ trụ trở nên nguy hiểm hơn và có khả năng quét sạch mọi sự sống trên hành tinh của chúng ta.
Dù viễn cảnh này là rất đáng lo ngại, nhưng các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng không phải bất kỳ thiên hà nào có lỗ đen siêu lớn đều sẽ gặp phải kịch bản hủy diệt. Ví dụ, dù 2MASX J23453268−0449256 đã trải qua những tia phản lực mạnh mẽ, thiên hà này vẫn tồn tại một cách nguyên vẹn.
Nguyên nhân chính được cho là do thành phần vật chất của nó. So với Dải Ngân hà, thiên hà này có lượng vật chất tối nhiều gấp 10 lần. Các nhà khoa học tin rằng chính vật chất tối đã góp phần duy trì sự ổn định của thiên hà, giúp cân bằng tác động từ lỗ đen siêu lớn và các tia phản lực của nó.
Điều này mở ra một câu hỏi quan trọng: Liệu vật chất tối có đóng vai trò bảo vệ Dải Ngân hà nếu một ngày nào đó Sgr A* thức giấc? Hiện nay, vật chất tối vẫn là một trong những bí ẩn lớn nhất của vũ trụ. Các nhà khoa học hy vọng rằng nghiên cứu về các thiên hà hiếm như 2MASX J23453268−0449256 sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản chất của vật chất tối, các lực vô hình đang kiểm soát vũ trụ, cũng như số phận lâu dài của các thiên hà, bao gồm cả thiên hà của chúng ta.
Dù Dải Ngân hà chưa có dấu hiệu bị ảnh hưởng bởi những tia phản lực khổng lồ, nhưng nghiên cứu này là một lời nhắc nhở quan trọng rằng vũ trụ luôn vận động và biến đổi không ngừng.
Việc tiếp tục quan sát Nhân Mã A* và nghiên cứu sâu hơn về các lỗ đen siêu lớn sẽ giúp nhân loại chuẩn bị tốt hơn trước những khả năng có thể xảy ra trong tương lai. Nếu một ngày nào đó lỗ đen ở trung tâm thiên hà của chúng ta thực sự “thức giấc”, liệu Trái Đất có đủ may mắn để nằm ngoài vùng ảnh hưởng của nó?
Câu trả lời vẫn đang chờ đợi ở phía trước, nhưng rõ ràng đây là một vấn đề mà khoa học cần tiếp tục theo đuổi để đảm bảo sự sống còn của hành tinh chúng ta trong vũ trụ bao la này.
