Trong hơn hai thập kỷ qua, tuổi thọ trung bình của sinh viên tốt nghiệp đại học tại Hoa Kỳ đã tăng thêm 2,5 năm, đạt 84,2 tuổi, một con số đáng kinh ngạc nếu so sánh trên quy mô toàn cầu, vì nếu coi đây là một quốc gia, nhóm này sẽ đứng thứ tư thế giới về tuổi thọ. Trái lại, những người không học xong trung học gần như không có sự cải thiện nào về mặt tuổi thọ, vẫn duy trì ở mức 73,5 năm, và nếu xét riêng họ như một quốc gia, thứ hạng sẽ chỉ đứng ở vị trí 137. Đây là kết luận đáng chú ý của một nghiên cứu được công bố trên The Lancet Public Health , do Viện Đo lường và Đánh giá Sức khỏe (IHME) thuộc Trường Y Đại học Washington thực hiện, dựa trên phân tích dữ liệu từ hơn 3.000 quận tại Hoa Kỳ.
Nghiên cứu cho thấy khoảng cách tuổi thọ giữa những người có trình độ học vấn cao và thấp đang ngày càng lớn hơn. Nếu vào năm 2000, người tốt nghiệp đại học có thể sống lâu hơn người không học xong trung học khoảng 8 năm, thì đến năm 2019, con số này đã tăng lên gần 11 năm. Trong khi sinh viên tốt nghiệp đại học có tuổi thọ trung bình là 84,2 năm, thì những người học xong đại học nhưng không có bằng tốt nghiệp chính thức chỉ đạt 82,1 năm, học sinh tốt nghiệp trung học đạt 77,3 năm và nhóm không học xong trung học vẫn dậm chân tại chỗ ở mức 73,5 năm. Điều đáng nói ở đây là tuổi thọ của những người có bằng đại học không chỉ cao hơn so với những người có trình độ thấp hơn, mà còn có xu hướng tiếp tục gia tăng qua các năm, trong khi nhóm không có bằng trung học gần như không có sự thay đổi, tạo ra một khoảng cách ngày càng rõ rệt.
Tiến sĩ Laura Dwyer-Lindgren, tác giả chính của nghiên cứu, giải thích rằng sự khác biệt này xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó quan trọng nhất là tác động của giáo dục đến việc làm, thu nhập và điều kiện sống. Những người có trình độ học vấn cao hơn thường có công việc ổn định với mức thu nhập tốt hơn, đồng nghĩa với việc họ có điều kiện tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng cao, môi trường làm việc ít rủi ro và lối sống lành mạnh hơn. Ngược lại, những người không học xong trung học thường làm các công việc có tính chất nặng nhọc, nguy hiểm hơn, ít được bảo đảm về y tế và có nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe cao hơn. Sự khác biệt trong khả năng tiếp cận hệ thống y tế, thực phẩm dinh dưỡng và các dịch vụ hỗ trợ khác giữa hai nhóm này cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành khoảng cách tuổi thọ.
Ngoài yếu tố giáo dục, nghiên cứu cũng chỉ ra sự khác biệt lớn về tuổi thọ giữa các khu vực địa lý. Những khu vực có tuổi thọ trung bình thấp nhất thường tập trung ở Đông Nam Hoa Kỳ, vùng Appalachia và một số khu vực của South Dakota, nơi tỷ lệ người không có bằng cấp cao khá cao. Ngược lại, những khu vực có tuổi thọ trung bình cao nhất, đặc biệt là đối với nhóm tốt nghiệp đại học, lại nằm ở các bang như California, New York, Massachusetts và khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương. Đáng chú ý, trong khi hầu hết các khu vực có tuổi thọ trung bình giảm dần đối với nhóm không có bằng trung học, bang California lại là một ngoại lệ. Tại đây, tuổi thọ của nhóm này có xu hướng tăng lên đáng kể, điều này có thể liên quan đến việc bang này có tỷ lệ dân nhập cư cao. Theo các chuyên gia, người nhập cư thường có tuổi thọ cao hơn so với người sinh ra tại Mỹ, một phần do những yếu tố liên quan đến lối sống và chế độ ăn uống lành mạnh hơn.
Sự chênh lệch tuổi thọ cũng tồn tại giữa hai giới. Nhìn chung, phụ nữ có tuổi thọ cao hơn nam giới ở tất cả các nhóm trình độ học vấn. Cụ thể, phụ nữ không học xong trung học có tuổi thọ trung bình khoảng 72 năm, trong khi con số này ở nam giới chỉ là 68 năm. Khoảng cách giữa nhóm học vấn thấp nhất và cao nhất cũng rộng hơn đối với nam giới so với nữ giới, và xu hướng này ngày càng gia tăng trong suốt 20 năm qua. Điều này có thể được lý giải bởi các yếu tố như nguy cơ mắc bệnh tim mạch, hút thuốc, uống rượu và lối sống kém lành mạnh hơn ở nam giới, đặc biệt là những người có trình độ học vấn thấp.
Một phát hiện quan trọng khác của nghiên cứu là sự khác biệt không chỉ nằm ở tuổi thọ trung bình, mà còn thể hiện rõ rệt trong mức độ chênh lệch giữa các khu vực. Ở nhóm không có bằng trung học, sự khác biệt về tuổi thọ giữa các quận có thể lên tới 32,2 năm, dao động từ 57,9 đến 90,1 tuổi. Trong khi đó, với nhóm có bằng đại học, khoảng cách này chỉ còn 18,7 năm, với mức tuổi thọ dao động từ 75,2 đến 93,9 tuổi. Điều này cho thấy rằng việc có bằng đại học không chỉ giúp tăng tuổi thọ mà còn giúp giảm thiểu sự bất bình đẳng giữa các khu vực.
Các chuyên gia của IHME cho rằng để thu hẹp khoảng cách tuổi thọ giữa các nhóm dân cư, việc đầu tư vào giáo dục là một trong những giải pháp quan trọng nhất. Cải thiện hệ thống giáo dục, mở rộng cơ hội tiếp cận và hỗ trợ tài chính cho những học sinh có hoàn cảnh khó khăn có thể giúp nhiều người đạt được trình độ học vấn cao hơn, từ đó cải thiện cơ hội việc làm và điều kiện sống. Ngoài ra, cần có những chính sách y tế công cộng nhắm vào nhóm có trình độ học vấn thấp, như cung cấp dịch vụ y tế dễ tiếp cận hơn, nâng cao nhận thức về sức khỏe và hỗ trợ các chương trình chăm sóc phòng ngừa bệnh tật.
Tiến sĩ Dwyer-Lindgren nhấn mạnh rằng nếu muốn cải thiện tuổi thọ của toàn bộ dân số, việc chỉ tập trung vào các biện pháp y tế không phải là đủ, mà cần có những chiến lược tổng thể liên quan đến giáo dục, kinh tế và phúc lợi xã hội. Một hệ thống giáo dục mạnh mẽ không chỉ giúp tạo ra một lực lượng lao động có năng suất cao hơn, mà còn mang lại những lợi ích lâu dài về sức khỏe và tuổi thọ.
