Sao Hỏa có thể từng là một điểm đến nghỉ dưỡng lý tưởng với những bãi biển trải dài dọc theo đại dương cổ đại – đó là những gì tàu thám hiểm Zhurong của Trung Quốc vừa phát hiện trong chuyến hành trình trên Hành tinh Đỏ. Nghiên cứu mới nhất cho thấy bằng chứng về đường bờ biển cổ xưa bị chôn vùi sâu dưới bề mặt sao Hỏa, củng cố giả thuyết rằng hành tinh này từng sở hữu một đại dương khổng lồ có tên Deuteronilus, tồn tại cách đây hơn 3 tỷ năm.
Các phát hiện này được công bố ngày 25/2 trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences, cung cấp thêm manh mối quan trọng về khả năng sao Hỏa từng có môi trường phù hợp để sự sống phát triển. Theo nhóm nghiên cứu, bề mặt của sao Hỏa không chỉ có gió thổi và cát, mà còn có cả những con sóng và quá trình bồi tụ tương tự như bãi biển trên Trái Đất.
Dấu vết của đại dương cổ đại trên sao Hỏa
Tàu Zhurong hạ cánh xuống Utopia Planitia vào năm 2021 – đây là một trong những vùng va chạm cổ đại và lớn nhất trên sao Hỏa. Từ đó đến nay, con tàu này đã di chuyển dọc theo một bờ biển khô cằn, sử dụng radar xuyên đất để quét và thu thập dữ liệu địa chất về khu vực.
Bằng cách quét sâu dưới bề mặt, Zhurong đã phát hiện ra các tầng địa chất xếp lớp chứa trầm tích bờ biển (foreshore deposits) – những dấu vết đặc trưng của quá trình bồi tụ do sóng biển tạo ra. Trên Trái Đất, những lớp trầm tích này thường được hình thành khi sóng biển đẩy cát và phù sa lên bờ, tạo ra các dải cát ven biển.
“Chúng tôi ngay lập tức bị thu hút bởi phát hiện này, vì nó cho thấy đã từng có sóng biển trên sao Hỏa – nghĩa là đã có sự tương tác giữa không khí và nước,” Benjamin Cardenas, trợ lý giáo sư địa chất tại Đại học Penn State và đồng tác giả nghiên cứu, cho biết. “Trên Trái Đất, sự sống đầu tiên phát triển trong môi trường giao thoa giữa đại dương và đất liền, vì vậy đây có thể là một manh mối quan trọng về khả năng sao Hỏa từng có môi trường sống.”
Không phải sông, không phải gió, mà là biển
Để xác định nguồn gốc của những trầm tích này, các nhà khoa học đã so sánh chúng với các dạng địa hình hình thành từ sông cổ, gió hoặc hoạt động núi lửa. Kết quả cho thấy, độ dày và hình dạng của những trầm tích này phù hợp nhất với một bờ biển thay đổi theo thời gian.
“Chúng ta thường nghĩ về sao Hỏa như một bức ảnh tĩnh của một hành tinh đã chết, nhưng thực tế không phải vậy. Nó từng có sông chảy, trầm tích di chuyển, đất đai được hình thành và xói mòn,” Cardenas nói. “Những dữ liệu này giúp chúng ta hiểu được cảnh quan sao Hỏa đã từng trông như thế nào, nó đã thay đổi ra sao và quan trọng nhất – đâu là những vị trí tiềm năng để tìm kiếm dấu hiệu của sự sống cổ đại.”
Nếu đại dương Deuteronilus thực sự tồn tại, nó có thể đã biến mất chỉ sau khoảng 1 tỷ năm kể từ khi sao Hỏa hình thành. Tuy nhiên, khoảng thời gian đó vẫn đủ dài để các dạng sống sơ khai có thể xuất hiện và phát triển.
Dù vậy, việc tìm thấy đại dương cổ không đồng nghĩa với việc sao Hỏa chắc chắn từng có sự sống. Để có câu trả lời dứt khoát, các nhà khoa học cần có thêm mẫu vật từ sao Hỏa để phân tích. Tàu thám hiểm Perseverance, hiện đang hoạt động tại hố va chạm Jezero, có thể đã thu thập được những mẫu đá quý giá chứa dấu vết của sự sống cổ đại.
Ban đầu, NASA lên kế hoạch phóng tàu thu hồi mẫu vật vào năm 2026, nhưng do hạn chế ngân sách, lịch trình đã bị lùi lại đến 2040. NASA hiện đang tìm kiếm đối tác tư nhân để đẩy nhanh tiến độ, với hy vọng có thể đưa những mẫu vật từ sao Hỏa về Trái Đất sớm hơn dự kiến.
